Türkiye’nin yenilik ve teknoloji yatırımlarındaki ivmesi 2024 yılında hız kazandı. Gayrisafi yurt içi Ar-Ge harcaması, bir önceki yıla göre 274 milyar TL artışla 651 milyar 822 milyon TL’ye yükseldi. Böylece Ar-Ge’nin GSYH içindeki payı %1,46 olarak kayıtlara geçti. 2023’te bu oran %1,39 düzeyindeydi. Türkiye’nin 2024 yılı 44 trilyon 587 milyar TL’lik GSYH’si içinde Ar-Ge harcamaları ekonominin öncelikli bir kalemi haline geldi. Ar-Ge yatırımlarında mali ve mali olmayan şirketler %64,8 payla ilk sırada yer aldı. Yükseköğretim %30,9, genel devlet kurumları ise %4,3 pay aldı. Toplam harcamalar içinde personel giderleri %59,5 oranında gerçekleşti. Finansman tarafında da tablo benzer: Ar-Ge harcamalarının %53,8’i özel sektör, %30,4’ü kamu, %12,9’u üniversiteler, %2,9’u yurt dışı kaynaklar tarafından finanse edildi.
310 Bin Kişi Ar-Ge Alanında Çalışıyor
2024’te 310 bin 473 kişi tam zamanlı eşdeğer (TZE) olarak Ar-Ge’de istihdam edildi. Bunların %67’si özel sektörde, %30’u yükseköğretimde, %2,9’u kamu kurumlarında yer aldı. Kadın istihdam oranı %34,2 olurken, üniversitelerde bu oran %47,9’a kadar yükseldi. Eğitim düzeyi açısından Ar-Ge personelinin %30,6’sı doktora veya eşdeğeri, %39,9’u lisans mezunu.
İstanbul, Ar-Ge’nin Kalbi
Ar-Ge yatırımlarının %33,4’ü İstanbul, %27,8’i Ankara, %9,4’ü Kocaeli–Sakarya–Bolu–Yalova bölgesinde yapıldı. Toplam Ar-Ge personelinin üçte biri de İstanbul’da istihdam edildi. İmalat sanayinde yürütülen 210 milyar TL’lik Ar-Ge harcamasının %46,9’u yüksek teknoloji alanındaki girişimlerde yapıldı. Orta-yüksek teknoloji payı %40,2, düşük teknoloji payı ise %4,7 seviyesinde kaldı. Ar-Ge merkezlerinde yapılan harcamalar toplamın %52,7’sini oluşturdu; bu merkezlerin %89’u 250’den fazla çalışanı olan firmalar tarafından işletildi. Özel sektör Ar-Ge harcamalarında dolaylı teşviklerin payı %25,1’e yükseldi. 2015’te bu oran yalnızca %14,8 düzeyindeydi. Aynı dönemde şirketlerin Ar-Ge harcamaları 11,2 milyar TL’den 422 milyar TL’ye çıktı. (TÜİK)
