Uşak Merkez Ünalan mahallesi sınırları içerisinde halk arasında Kara Dede mezarı ismiyle bilinen yatır   bulunmaktadır. 1311 Hicrî Senesi (1893) Hüdavendigâr Vilayeti Sâlnâmesi Uşak kazası anlatımında Kara Dede Türbesinden şöyle bahseder ; ” Uşşak Kasabatı iki zaviye(iki köşe) olub, hükümet caddesi üzerinde Şeyh Hüsameddin Baba(Burma cami arkası yörü baba) ve Hacı Kemal(Belediye işhanı arkası) ve Kara dede(İmam Hatip-Atatürk lisesi yanı) ve Dursun Dede (Bireylül caddesi)ve Sarıkız(Yılancıoğlu işhanı yanı) medfunları( defnedilmişleri)  ziyaretgah-ı enamdır(Halk tarafından ziyaret edilen biryerdir). “ Yrd.Doç.Dr. İbrahim Etem Çakır'ın "Uşak Kazâsı (1676 Tarihli Avârız Defterine Göre)" isimli akademik çalışmasında ; Karhak  namıyla bir mahalle bulunmaktadır.Osmanlı arşiv kayıtlarında Karhak olarak yazılan bu mahalle Karhak kelimesinin zamanla Kara şekline dönüşmüş olan şekli olsa gerektir. 1676 Tarihli Avârız Defterine Göre Karhak mahallesi ise ismini Kara Dede Türbesinden alsa gerektir. Türbenin bulunduğu muhit Karaağaç mahallesinde bulunmakta iken mahalle sınırları değişmiş sonraları Ünalan mahallesi sınırları içerisine girmiştir. Onomastik, dilbiliminin özel isimleri inceleyen bir dalıdır. Karhak kelimesini Adların kökeni ve anlamları ile uğraşan dilbilim dalı teknikleriyle incelemeye çalışalım; Karhak-Varsak-Garhak-Garsak-Karsak-Kırsa kelimeleri aynı anlama   gelmektedir. Codex Cumanicus yani Kuman Elyazmaları adı verilen XIII-XIV. yüzyıl Kıpçak Türkçesinin Kuman diyalektiğiyle yazılmış metinlerinde Kuman-Kıpçak sahasındaki hayvan adlarının incelenmesi de Başkurt Türkçesinde rastlanılan ''Karhak'' kelimesi Türkmence ''Garsak'' Karakalpak Türkçesinde ''Karsak'' Moğolca'da ''Kırsa'' olarak kullanılmakla birlikte anlam olarak Bozkır Tilkisi'ni karşılamaktadır. Bu hayvanı totem edindiklerinden Kıpçaklar'ın ''Karsak'' boyu bu ismi almıştır.( CODEX CUMANICUS’TA HAYVAN ADLARI- Akartürk KARAHAN) ''Karhak'' kelimesi olarak kullanımı Başkurt Türkçesinde görülmektedir. Başkurt Türkçesi ise Kuzey Kıpçak(Kuman-Peçenek) lehçeleri sınıfı içerisindedir. İslâm öncesi devirde Bulgar ve Kuman/Kıpçak Türklerinin boy ve oymaklarından bazıları Karsak veya Varsak'ı kendilerine ongun(Totem) saydıklarından Karsak diye anılır olmuşlardır. "Karhak" kelimesinin kaynağına inmek "Karhak Dede" ismiyle mahfuz mahalle ve türbemizde yatan zat-ı muhteremin nereden geldiği ve tabiyeti hakkında sanırım fikir verecektir. Ayrıca  Ünlü Türkolog Prof. Dr. Soltanğa ATANİYAZOV'un Türkmenistan coğrafyasında ki Türk Boylarını listelediği '' TÜRKMEN BOYLARININ GEÇMİŞİ, YAYILIŞI, BUGÜNKÜ DURUMU VE GELECEĞİ'' eserinde Oğuz Türk'lerinden ;Salur Türklerinin Yomut boyunun Daşoğuz  kolunun Bayramşalı bölümünün Uşak aşiretinde Garsak boyundan bahsetmekte  olup  Uşak isminde bir türkmen boyu olduğu ve onun alt birimlerinden birinin de Garsak ismini taşıdığını öğreniyoruz. Garsak kelimesiyle anlamdaş olduğu ileri sürülen Varsak ; Kıpçakların bir boyu olduğu kabul edilen Karsak boyunun ismi arasında bir bağlantı olduğu da ileri sürülen ikinci görüştür. Anadolu’da ki Türk Kıpçak varlığı 1071 den çok daha eskilere dayanmaktadır. M.s. 530 yılında Bizans tarafından bozguna uğratılan Bulgar Türklerinin bir bölümü, Anadolu’ya geçirilerek Trabzon havalisi ile Çoruh ve Yukarı Fırat bölgelerine iskân ettirilmişlerdi. Yine M.s. 755 senesinde Bizans İmparatoru V.Konstantinos, Bulgar Türkleri’nin bir kısmını Araplarla savaşmaları için Balkanlardan Anadolu’ya getirip Tohma ve Ceyhan havzalarına iskân ettirmişti (M. H. Yınanç, 2009, s. 21; Güzel ve Seferoğlu, 1986, s. 36). Bulgar Türklerinin dışında Avar, Peçenek, Uz(oğuz),Kuman-Kıpçak Türkleri de Bizans ordusunda önemli hizmetlerde bulunmuşlardı. Bunlar Bizans tarafından Fars, Arap ve Ermenilere karşı topraklarını korumak üzere Balkanlardan Anadolu’ya geçirilip değişik yerlere iskân ettirilen Hıristiyan Türkleridir. Bu Türkler Anadolu’ nun yerleşme tarihinde önemli rol oynamışlardır. Bunlar Oğuz Türklerinden evvel Anadolu’ya gelmiş buralarını yurt edinmişlerdi (Güzel ve Seferoğlu, 1986, s. 36). 1676 Yılında Uşak kazası mahallelerinden biri olarak görülen Karhak mahallesi ismini Kara dede türbesinden mi almaktadır? Ya da Kara dede Karhak dede kelimesinden mi evrilmiştir?

Muhabir: Uşak Haber Gazetesi