Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) 2024 Su ve Atıksu İstatistikleri, su çekimindeki artışı ve atıksu yönetiminde termik santrallerin payının yükseldiğini ortaya koydu. Türkiye İstatistik Kurumu’nun son verileri, ülkedeki su yönetimi dinamiklerinin hızla değiştiğini gözler önüne serdi. Belediye hizmetleri, sanayi tesisleri, termik santraller, maden işletmeleri, Organize Sanayi Bölgeleri ve köyleri kapsayan araştırmada 2024 yılında su kaynaklarından toplam 20,3 milyar metreküp su çekildi. Bu miktar, 2022 yılına göre yaklaşık 1,1 milyar metreküplük artış anlamına geliyor.
2024’te çekilen toplam suyun yüzde 54,6’sı denizden, yüzde 23,6’sı yeraltından, yüzde 21,8’i ise yüzeysel sulardan sağlandı. Böylece çekilen toplam suyun yüzde 45,4’ü tatlı su kaynakları üzerinden temin edilmiş oldu. Denizden alınan suyun yüzde 93,8’inin soğutma amacıyla kullanılması, özellikle termik santrallerin yüksek su ihtiyacına işaret etti. Tatlı su kaynaklarından çekilen toplam suyun dağılımında belediyeler belirgin biçimde ilk sırayı aldı. Tatlı suyun yüzde 81’i belediyeler, yüzde 7,3’ü imalat sanayi, yüzde 5,8’i maden işletmeleri ve Organize Sanayi Bölgeleri, yüzde 4,3’ü köyler ve yüzde 1,6’sı termik santraller tarafından kullanıldı.
Atıksu tarafında ise tablo daha çarpıcı. 2024 yılında belediyeler ve sanayi dahil tüm sektörler tarafından alıcı ortamlara toplam 17,2 milyar metreküp atıksu bırakıldı. Bu atıksuyun yüzde 75,9’u denizlere, yüzde 19,5’i akarsulara, yüzde 1,1’i barajlara, yüzde 0,8’i foseptiklere, yüzde 0,6’sı göl veya göletlere ve yüzde 0,2’si araziye deşarj edildi. Denizlere iletilen atıksuyun yüzde 80,1’ini soğutma suyu oluşturdu. Toplam atıksu yükünde en büyük pay termik santrallere ait oldu. Deşarj edilen atıksuyun yüzde 50,2’si termik santraller tarafından sağlanırken, belediyelerin payı yüzde 31,9, imalat sanayinin payı yüzde 13,8, Organize Sanayi Bölgelerinin payı yüzde 1,7, maden işletmelerinin payı yüzde 1,6 ve köylerin payı yüzde 0,8 olarak kayıtlara geçti.
Atıksu arıtma performansına bakıldığında, soğutma suyu hariç doğrudan alıcı ortamlara bırakılan atıksuyun yüzde 78,3’ünün arıtıldığı görüldü. Rapora göre toplam deşarjın yüzde 60,9’u soğutma suyu, yüzde 39,1’i ise diğer atıksular olarak sınıflandırıldı.
Belediyelerin su yönetiminde hizmet kapsamı da genişlemeye devam etti. Türkiye genelindeki 1.401 belediyenin 1.397’si içme ve kullanma suyu şebekesi ile hizmet sağlayarak toplam belediye nüfusunun yüzde 98,8’ine ulaştı. Belediyeler tarafından su kaynaklarından çekilen 7,5 milyar metreküp suyun yüzde 39,8’i barajlardan, yüzde 29,8’i kuyulardan, yüzde 16,8’i kaynaklardan, yüzde 9,6’sı akarsulardan ve yüzde 3,9’u göl, gölet veya denizlerden karşılandı. Çekilen suyun yüzde 59,1’i arıtma tesislerinde arıtıldı ve arıtma işlemlerinin yüzde 96,7’sini konvansiyonel, yüzde 2,9’unu gelişmiş ve yüzde 0,4’ünü fiziksel arıtma oluşturdu.
Kanalizasyon hizmeti de geniş bir nüfusu kapsadı. 2024 yılında kanalizasyon şebekesi hizmeti verilen belediye nüfusu oranı yüzde 92,8 oldu. Kanalizasyon şebekesinde toplanan 5,8 milyar metreküp atıksuyun yüzde 48,5’i akarsulara, yüzde 37,9’u denize, yüzde 3,1’i barajlara, yüzde 1,9’u göl veya gölete, yüzde 0,4’ü araziye ve yüzde 8,3’ü diğer alıcı ortamlara deşarj edildi. Belediyeler tarafından kanalizasyon şebekesinden deşarj edilen atıksuyun 4,9 milyar metreküpü arıtma tesislerinde arıtıldı. Arıtma yöntemlerinin dağılımında yüzde 53,8 gelişmiş arıtma, yüzde 24,5 biyolojik arıtma, yüzde 21,4 fiziksel arıtma ve yüzde 0,3 doğal arıtma yer aldı. Arıtılan atıksuyun yalnızca yüzde 1,3’ü tarımsal sulama ve sanayi gibi alanlarda yeniden kullanılarak geri kazanım potansiyelinin henüz sınırlı olduğunu gösterdi.
Su kullanımında 2024 yılı kişi başı tüketim ortalaması da dikkat çekti. Belediyeler tarafından sağlanan içme ve kullanma suyunun günlük kişi başına düşen miktarı 255 litre oldu. Büyük şehirlerde bu değer İstanbul’da 203 litre, Ankara’da 270 litre ve İzmir’de 215 litre olarak hesaplandı. Belediyeler tarafından kanalizasyon şebekesi aracılığıyla deşarj edilen kişi başı günlük atıksu miktarı ise 210 litre olarak belirlendi. Büyükşehirlerde bu oran İstanbul’da 291 litre, Ankara’da 209 litre ve İzmir’de 186 litre oldu. (TÜİK)
