Yapılan ilk bilimsel çalışma, gazlı ocakların yılda yaklaşık 40.000 Avrupalı'nın erken ölümüne katkıda bulunduğu sonucuna vardı.
Dünya neredeyse 50 yıldır gazlı ocaklardan yayılan nitrojen dioksitin (NO2) tehlikelerinin farkında. İspanya'daki Jaume I Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi'nden araştırmacılar, mevcut sağlık araştırmalarını Avrupa'daki evlerde ölçülen NO2 değerleriyle ilişkilendirerek yıllık ölüm sayısını tahmin ettiler.
Araştırmacılar, 14 Avrupa ülkesinde gazlı ocaklardan çıkan dumanların var olan hava kirliliğiyle birleşerek Dünya Sağlık Örgütü (WHO) kurallarını ihlal etmesi nedeniyle ortalama bir evin içinde tehlikeli koşulların oluştuğunu tespit etti.
Yeni çalışmanın başyazarı Dr. Juana Maria Delgado-Saborit, "NO2 kirliliğinin gazlı ocak kullanılan mutfaklarda elektrikli ocaklara kıyasla çok daha fazla olduğunu ilk kez 1978 yılında öğrendik. Ancak şimdi insan yaşamına etkisiyle ilgili bir rakam söyleyebiliyoruz," dedi.
"Sorunun boyutu düşündüğümüzden çok daha kötü. Modellememiz Avrupa'nın yarısında ortalama bir evin WHO sınırlarını aştığını gösteriyor. Dış ortam hava kirliliği bu ihlallerin temelini oluşturuyor, ancak evleri tehlike alanına iten gazlı ocaklar," diye ekledi.
Hangi Avrupa ülkeleri gazlı ocaklar nedeniyle en fazla risk altında?
Avrupa'daki evlerin yaklaşık üçte biri gazlı ocaklarla yemek pişiriyor ve en yüksek NO2 seviyelerine sahip olanlar da bu evler.
İtalya, Polonya, Romanya, Fransa ve İngiltere gazlı ocak kaynaklı erken ölümlerde en yüksek paya sahip. Kirlilik en çok havalandırması yetersiz olan ve uzun süre yemek pişirilen evlerde görülüyor.
İç mekan hava kalitesi ciddi bir sağlık sorunu, çünkü Avrupalılar neredeyse tüm zamanlarını evlerinde geçiriyor. Evler daha hava geçirmez olarak tasarlandığından evlerin içindeki temiz hava da azalıyor.
Gaz ocaklarının kapalı olsalar bile güçlü bir sera gazı olan metan gazı sızdırdıkları da tespit edilmiştir.
Dış kirliliğe gelince, NASA, AB araç emisyon kuralları ve araç teknolojisi sayesinde son yıllarda Avrupa şehirlerindeki NO2 kirliliğinde önemli düşüşler kaydetmiştir. Ancak arka plandaki kirlilik, yeni çalışmada bulunan tehlikeli seviyelere önemli bir katkıda bulunmaya devam ediyor.
Araştırmacılar gaz ocağı kirliliği ölümlerini nasıl hesapladı?
Bu çalışma, gazlı ocak kullanmanın insan sağlığına maliyetini anlamamızda önemli bir atılım olabilir.
Araştırmacılar, belirli bir NO2 seviyesinin neden olduğu astım ve erken ölümlerin olası risk oranlarını belirleyen birçok sağlık çalışmasını kullandı.
Önceki çalışmalar risk oranlarını gerçek dünyaya uygulayamıyordu, ta ki geçen yıl Hollandalı araştırmacılar gazlı ocaklardan kaynaklanan iç mekan kirliliğinin şimdiye kadarki en doğru etkisini elde etmek için birçok Avrupa ülkesinde evlerin içinde ve dışında kapsamlı NO2 ölçümleri yapana kadar.
Üniversite, bu bulguları ölçeklendirerek sobalardan kaynaklanan kapalı alan NO2 kirliliğinin bölgesel haritalarını çıkarmak için hükümet veri setlerini kullandı. Bunlar, araştırmacıların Avrupa'da NO2 kaynaklı erken ölümler ve çocuk astım vakalarına ilişkin ilk bilimsel tahminleri hesaplamalarını sağladı.
Ancak gazlı ocakların yarattığı kirliliğin insan yaşamına gerçek maliyeti muhtemelen çok daha yüksek.
Veri eksikliği, araştırmacıların daha yüksek ölüm ve astım oranlarına katkıda bulunabilecek bazı kirlilik etkilerini hariç tutmaları gerektiği anlamına geliyordu. Ayrıca epidemiyologlar tarafından iyi çalışıldığı için sadece NO2 kirliliğine odaklandılar.
Gazlı ocakların yarattığı diğer zararlı kirleticiler arasında karbon monoksit, benzen, formaldehit ve partikül madde bulunmaktadır. Araştırmacılar, bu kirleticilerin etkisini doğru bir şekilde tahmin etmek için gerekli verilere sahip olmadıklarını söylüyorlar.
Daha az kesin bir yöntem kullanarak, gazlı ocakların çocuklarda yaklaşık 367.000 astım vakasına ve astımla bilinen bir bağlantısı olmayan karbon monoksit hariç, bu diğer kirleticiler de dahil olmak üzere tüm yaş gruplarında 726.000 astım vakasına neden olduğunu tahmin ediyorlar.
Gazlı ocak kirliliğiyle nasıl mücadele edebiliriz?
Avrupa Halk Sağlığı Birliği'ne (EPHA) göre, AB'nin iç mekan hava kalitesi standartları bulunmuyor.
Blok, bu yılın sonlarında gazlı ocaklar için güncellenmiş kurallar önerecek ve NO2 de dahil olmak üzere kirlilik kısıtlamalarını değerlendiriyor.
EPHA, Brüksel'i gazlı ocakların emisyon sınırlamaları yoluyla hızla kullanımdan kaldırılmasının yanı sıra daha temiz ocaklara geçiş için mali teşvikler getirmeye çağırıyor.
EPHA küresel halk sağlığı politika yöneticisi Sara Bertucci, "Çok uzun bir süre gazlı ocakların tehlikelerini göz ardı etmek kolay oldu," dedi. "Sigara gibi, insanlar [gazlı ocakların] sağlık üzerindeki etkilerini pek düşünmediler," diye ekledi.
EPHA, hükümetlerin vatandaşları sigaradan vazgeçirmeye yardımcı olduğu gibi, gazlı ocakların kullanımının bırakılmasına da yardımcı olmaları gerektiğini savunuyor.
EPHA, ayrıca ocakların üzerinde kirlilik risklerine işaret eden zorunlu tüketici etiketleri görmek ve kapalı alanlarda yakıt yakmanın risklerine ilişkin halk eğitim kampanyaları düzenlemek istiyor.