Uzm. Kl. Psk. Beliz Unutmazlar, çocuklarda sosyal gelişimin temel taşlarından biri olan zihin kuramı kavramına dikkat çekti. Bir çocuğun, arkadaşının oyuncağı yanlış yerde aradığını fark edip “O yanılıyor ama ben doğruyu biliyorum” diye düşünmesinin, önemli bir zihinsel farkındalık olduğunu belirten Unutmazlar, “Bu farkındalık, çocuğun başkalarının kendisinden farklı düşünebileceğini anlamasıdır ve sosyal ilişkilerin yapı taşını oluşturur” dedi.
Empati: Duyguları Hissetmekten Anlamaya
Empatinin doğumdan itibaren gelişmeye başladığını belirten Unutmazlar, “Yeni doğan bir bebek, başka bir bebeğin ağlamasına ağlayarak karşılık verir. Bu, empatinin ilk biçimidir. Zamanla çocuk, yalnızca hissetmekle kalmaz; anlamaya ve karşılık vermeye başlar” ifadelerini kullandı. İki yaş civarında, çocukların arkadaşlarını teselli etmeye çalıştığını vurgulayan uzman, “Bu süreç, empatiyi sadece duygusal değil, bilişsel bir beceriye dönüştürür” dedi.
Zihin Kuramı ve Empati: Aynı Yolun İki Kardeşi
Zihin kuramı ile empatinin birbirinden ayrı düşünülemeyeceğini ifade eden Unutmazlar, “Bu iki beceri, birbirini besleyen iki damar gibidir. Çocuk, başkalarının düşüncelerini anladıkça onların duygularını da daha iyi algılar” diye konuştu.
Bulgarelli’nin (2023) çalışmasının da bu durumu desteklediğini belirten uzman, “Bilişsel empati arttıkça zihin kuramı gelişir; zihin kuramı güçlendikçe empati derinleşir” dedi.
Türkiye’deki Çocuklarda Sosyal Farkındalık Gelişimi
Türkiye’de yapılan araştırmalara değinen Unutmazlar, “Ekerim-Akbulut ve ekibinin 2019 tarihli çalışması, duygusal farkındalığı yüksek çocukların daha empatik olduğunu gösteriyor. Selçuk’un (2018) bulguları ise zihin kuramının gelişim hızının, aile yapısı ve sosyoekonomik koşullarla yakından ilişkili olduğunu ortaya koyuyor” ifadelerini kullandı.
Zorluklar ve Fırsatlar
Otizm spektrum bozukluğu veya dil gelişiminde gecikme yaşayan çocukların, bu becerilerde zorlandığını aktaran Unutmazlar, “Bu güçlükler sadece teorik değil, günlük yaşamda sosyal izolasyona ve dışlanmaya kadar uzanabiliyor” dedi.
Erken Destekle Gelişen Yetenekler
Zihin kuramı ve empatinin doğuştan gelen değil, geliştirilebilir beceriler olduğuna dikkat çeken Unutmazlar, “Basit rol oyunları, hikaye anlatımı ve duyguları adlandırma etkinlikleriyle çocukların sosyal uyumu güçlenebilir. Yağmurlu’nun (2005) araştırması, bu tür etkinliklerin okul öncesi dönemde büyük fark yarattığını gösteriyor” bilgisini paylaştı.
Toplumsal Uyumun Görünmeyen Temeli
Son olarak Unutmazlar, “Zihin kuramı ve empati, insanı insana bağlayan görünmez ağın iki temel halkasıdır. Bir çocuk, başkasının ne hissettiğini anlayabiliyorsa, toplumsal uyum da o kadar güçlenir” diyerek sözlerini tamamladı. (doktortakvimi)
