Bademcikler (tonsil) boğazın iki kenarında bulunan yumuşak dokulara verilen addır. Lenfatik sistemin bir parçası olan bademcikler, lenfosit üretiminden sorumludur. Bademcikler aynı zamanda ağız yoluyla vücuda giren virüs ve bakterilerin o noktada tutulmasını ve vücut içerisinde ilerlememesini sağlar. Bademciklerin görevi bu yolla gelen enfeksiyonlarla savaşmaktır.
Bademcik şişmesi ya da halk arasında boğazların şişmesi olarak bilinen bu rahatsızlığın pek çok farklı sebebi olabilir. Hastaların genellikle boğaz ağrısı ya da acısı, boğazda kaşıntı, yutma güçlüğü gibi şikayetlerle hastaneye başvurduğu söylenebilir. Çocukluk döneminde daha sık görülen bu enfeksiyonlar yaş ilerledikçe solunum yollarının genişlemesi, bademciklerin bağışıklık sistemindeki etkisini yitirmesi ve bağışıklık sisteminin güçlenmesiyle azalır. Her ne kadar çok sık karşılaşılan bir durum olsa da tedavi edilmediğinde özellikle bakteriyel enfeksiyon kaynaklı bademcik iltihabı kalp ve eklemlerde kalıcı hasara neden olabilir.
Bademcik şişmesi bir hastalık değil, bir semptomdur ve genellikle enfeksiyon sonucunda görülür. Bu enfeksiyonlar virüs ya da bakteri kaynaklı olabilir. Boğaz enfeksiyonlarının ortalama %70’i virüs kaynaklıdır. Bademcik şişmesi aslında tonsilit denen bademcik iltihabının sebep olduğu durumlardan biridir. Bademcik şişmesinde bademcik denen dokuların kızarıp şişmesi, bazı durumlarda sarı-beyaz bir iltihapla kaplanması söz konusu olabilir. Bu belirtilere boyun bölgesinde ağrı ve şişlik de eşlik edebilir.Bademcik bir enfeksiyon sebebiyle şişmemişse ancak yine de normalden büyükse, tıkanmaya bağlı uyku apnesi, horlama, ağız kokusu, yorgunluk, sinirlilik hâli, depresyon gibi rahatsızlıklara yol açabilir.
Bademcik iltihabı adenovirüsler, influenza, parainfluenza (çocuklarda), enterovirüs, Epstein-Barr virüsü (mono) ya da Herpes ailesi virüsleri gibi sık karşılaşılan virüslerin vücuda girmesi sonucu oluşabilir.Bademcik iltihabı vakalarının %15-30’unu oluşturan bakteriyel enfeksiyonlarda en sık karşılaşılan enfeksiyon ise streptokok enfeksiyonudur.Çocuklukta daha sık karşılaşılan bu enfeksiyonlar genellikle iz bırakmadan ve hafif biçimde atlatılırken ilerleyen yaşlarda yaşanan bademcik iltihaplanmalarının daha ağır seyrettiği söylenebilir.Bazı durumlarda alerjiler de bademciklerde şişmeye sebep olabilir.
Bademcik İltihabı Türleri Nelerdir?
Bademcik iltihapları akut, tekrarlayan ve kronik olabilir. Akut vakalar en sık görülen bademcik iltihabı türüdür. Viral ya da bakteriyel enfeksiyon sonrası belirtilerin aniden ortaya çıkması ve 3-4 gün içinde kendiliğinden kaybolması akut vakaların ortak özellikleri arasındadır. Tekrarlayan bademcik iltihabı genellikle çocuklarda görülür ve senede beş defadan fazla olması durumunda tekrarlayan bademcik iltihabı tanısı konabilir. Sık tekrarlayan vakalar iyi tedavi edilmezse çocuklarda gelişme geriliği ve sonrasında kalıcı hastalıklara neden olabilir. Kronik bademcik iltihabı ise uzun süre iyileşmeyen vakaların görüldüğü bademcik iltihabı türüdür.
Bademcik İltihabı Belirtileri Nelerdir?
Bademcik iltihabı belirtileri soğuk algınlığı belirtileri ile benzerlik göstermekte, daha ciddi vakalarda ise boğaz bölgesinde şişkinlik, kilo kaybı, öksürük, bademciklerde sarı-beyaz iltihaplı kesecikler ve yüksek ateş gibi belirtiler, bunlara eşlik etmektedir. En sık karşılaşılan belirtiler aşağıda sıralanmıştır:
Boğaz ağrısı, Yutma güçlüğü, Bademciklerin kızarıp şişmesi, Baş ağrısı, Kulak ağrısı, Ağız kokusu, Ses kısıklığı, Yorgunluk ve halsizlik, Ateş, üşüme ve titreme, Boynun iki yanındaki lenf bezlerinde şişlik
Bademcik şişkinliği bademciklerin sadece tek tarafında varsa ve hastada yukarıda sayılan belirtilerin herhangi birisi gözlemlenmemiş olsa bile doktora başvurmakta fayda vardır. Küçük çocuklarda ise yukarıdaki belirtilere ek olarak mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, iştahsızlık gibi belirtiler de görülebilir.
Bademcik iltihabı hafif vakalarda kendiliğinden geçebilir. Özellikle hafif viral enfeksiyonlarda belirtiler 3-4 gün içerisinde kendiliğinden kaybolur. Daha uzun süren enfeksiyon durumlarında ise doktora başvurmak gerekir. Enfeksiyonun bakteriyel olması durumunda antibiyotik tedavisine başlanması da söz konusu olabilir.Boğaz ağrısı ve bademciklerde şişkinlik gibi şikayetlerle doktora başvurulduğunda öncelikle baş ve boyun bölgesine yönelik fiziksel bir muayene yapılır. Bu muayenede lenf bezleri, kulak yolu, ağız, burun ve boğaz kontrol edilir. Gerekirse ışıklı kamera ile kontrol yapılır. Göğüsten solunum sesleri dinlenir. Bakteriyel enfeksiyon ihtimalinin olup olmadığını anlamak amacıyla ucuna pamuk sarılmış bir çubuk yardımıyla boğazdan örnek alınır. Alınan bu örnekle yapılan test genellikle hızlı sonuç verir. Bakteriyel enfeksiyon söz konusuysa ve antibiyotik kullanımı gerekiyorsa doktor, kültür testi de isteyebilir. Bazı durumlarda kan testi de gerekli görülebilir. Bakteriyel enfeksiyonların görülme sıklığının yetişkinlerde çocuklara göre daha az olduğu söylenebilir.
Bademcik İltihabından Kaçınmak İçin Neler Yapılmalıdır?
Bademcik iltihabı çoğunlukla viral, zaman zaman ise bakteriyel bir enfeksiyon sonucu oluşur ve bulaşıcıdır. Dolayısıyla, diğer solunum yolu enfeksiyonlarından kaçınmak için yapılması gerekenler bu enfeksiyon için de geçerlidir.Örneğin, hasta olduğu bilinen kişilerle fiziksel temastan kaçınma, elleri sık sık su ve sabunla 20 saniyeden fazla yıkama, elleri yüz ve gözlerden uzak tutma, iyi bir uyku düzeni ve sağlıklı bir beslenmeye dikkat etmek bademcik iltihabından kaçınmak için alınabilecek önlemler arasında yer alır. Özellikle sınıflar, toplu etkinlikler, havaalanları, toplu taşıma araçları enfeksiyonların hızlı yayıldığı alanlardandır. Bu alanlarda temizliğe ve hijyene özellikle dikkat etmek önemlidir.Buna ek olarak yetişkinlerde sigara kullanımından kaçınmak başta tonsilit olmak üzere pek çok diğer enfeksiyondan korunmaya yardımcı olur.Kişisel hijyen malzemeleri ve makyaj malzemelerini paylaşmama, başkalarının bardak ve çatal bıçağını kullanmaktan kaçınma da enfeksiyondan korunma yöntemleri arasındadır.
